NCERT Solutions Class 8th Sanskrit Chapter – 2 बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता प्रश्न- उत्तर

May 19, 2022

NCERT Solutions Class 8th Sanskrit Chapter – 2 बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता

Textbook	NCERT
Class	8^th
Subject	(संस्कृत)
Chapter	2^nd
Chapter Name	बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता
Category	Class 8th संस्कृत अध्ययन
Medium	संस्कृत
Source	Last Doubt

NCERT Solutions Class 8th Sanskrit Chapter – 2 बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता प्रश्न उत्तर जिसमे हम बिलस्य शब्द का क्या अर्थ है, गुफा का मालिक कौन था, संस्कृत कब आया, 4 का संस्कृत क्या होगा, संस्कृत का पिता कौन है, पृथ्वी पर प्रथम भाषा कौन सी थी, दुनिया की सबसे मधुर भाषा कौन सी है, दुनिया का सबसे पुराना ग्रंथ कौन सा है, संस्कृत से भी पुरानी भाषा कौन सी है, संस्कृत किसने लिखी थी आदि के बारे में विस्तार से पढ़ेंगे।

NCERT Solutions Class 8th Sanskrit Chapter – 2 बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता

Chapter – 2

बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता

प्रश्न उत्तर

1. उच्चारणं कुरुत–
(उच्चारण करें)

कस्मिश्चित्	विचिन्त्य	साध्विदम्
क्षुधातः	एतच्छ्रुत्वा	भयसन्त्रस्तमनसाम्
सिंहपदपद्धतिः	समाह्वानम्	प्रतिध्वनिः

उत्तर – छात्रः स्वमेव उच्चारणं करिष्यति। (विद्यार्थी स्वयं उच्चारण करें)

2. एकपदेन उत्तरं लिखत–
(एक पद में उत्तर लिखो)

(क) सिंहस्य नाम किम्?
उत्तर – खरनखरः

(ख) गुहायाः स्वामी कः आसीत्?
उत्तर – दधिपुच्छः

(ग) सिंहः कस्मिन् समये गुहायाः समीपे आगतः?
उत्तर – सूर्यास्तसमये

(घ) हस्तपादादिकाः क्रियाः केषां न प्रवर्तन्ते?
उत्तर – भयसन्त्रस्तमनसाम्।

(ङ) गुहा केन प्रतिध्वनिता?
उत्तर – सिंहगर्जनेन।

3. पूर्णवाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्य में उत्तर लिखो)

(क) खरनखरः कुत्र प्रतिवसति स्म?
उत्तर – (क) खरनखरः कस्मिंश्चित् वने प्रतिवसति स्म।

(ख) महतीं गुहां दृष्ट्वा सिंहः किम् अचिन्तयत्?
उत्तर – (ख) महतीं गुहां दृष्ट्वा सिंहः अचिन्तयत्-‘नूनं एतस्यां गुहायां रात्रौ कोऽपि जीवः आगच्छति।
अतः अत्रैव निगूढो भूत्वा तिष्ठामि।’

(ग) शृगालः किम् अचिन्तयत्?
उत्तर – (ग) शृगालः अचिन्तयत्-‘अहो विनष्टोऽस्मि। नूनम् अस्मिन् बिले सिंहः अस्ति इति तर्कयामि।
तत् किं करवाणि?’

(घ) शृगालः कुत्र पलायितः?
उत्तर – (घ) शृगालः दूरं पलायितः।

(ङ) गुहासमीपमागत्य शृगालः किं पश्यति?
उत्तर – (ङ) गुहासमीपमागत्य शृगालः पश्यति यत् सिंहपदपद्धतिः गुहायां प्रविष्टा दृश्यते, न बहिरागता।

(च) कः शोभते?
उत्तर – (च) यः अनागतं कुरुते, सः शोभते।

4. रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत–
(रेखांकित पदों के लिए प्रश्न निर्माण कीजिए)

(क) क्षुधातः सिंह कुत्रापि आहारं न प्राप्तवान्।
उत्तर – कीदृशः सिंह कुत्रापि आहारं न प्राप्तवान्?

(ख) दधिपुच्छः नाम शृगालः गुहायाः स्वामी आसीत्।
उत्तर – कः नाम शृगालः गुहायाः स्वामी आसीत्?

(ग) एषा गुहा स्वामिनः सदा आह्वानं करोति।
उत्तर – एषा गुहा कस्य सदा आह्वानं करोति?

(घ) भयसन्त्रस्तमनसां हस्तपादादिकाः क्रियाः न प्रवर्तन्ते।
उत्तर – भयसन्त्रस्तमनसां कीदृश्यः/ काः क्रियाः न प्रवर्तन्ते?

(ङ) आह्वानेन शृगालः बिले प्रविश्य सिंहस्य भोज्यं भविष्यति।
उत्तर – आह्वानेन शृगालः कुत्र प्रविश्य सिंहस्य भोज्यं भविष्यति?

5. घटनाक्रमानुसारं वाक्यानि लिखत–
(वाक्यों को घटना के क्रमानुसार लिखो)
(क) गुहायाः स्वामी दधिपुच्छः नाम शृगालः समागच्छत्।
(ख) सिंहः एकां महतीं गुहाम् अपश्यत्।
(ग) परिभ्रमन् सिंहः क्षुधा” जातः।
(घ) दूरस्थः शृगालः रवं कर्तुमारब्धः।
(ङ) सिंहः शृगालस्य आह्वानमकरोत्।
(च) दूरं पलायमानः शृगालः श्लोकमपठत्।
(छ) गुहायां कोऽपि अस्ति इति शृगालस्य विचारः।

उत्तर –
1. परिभ्रमन् सिंहः क्षुधा” जातः। (ग)
2. सिंहः एकां महतीं गुहाम् अपश्यत्। (ख)
3. गुहायाः स्वामी दधिपुच्छः नाम शृगालः समागच्छत्। (क)
4. गुहायां कोऽपि अस्ति इति शृगालस्य विचारः। (छ)
5. दूरस्थः शृगालः रवं कर्तुमारब्धः। (घ)
6. सिंहः शृगालस्य आह्वानम्करोत्। (ङ)
7. दूरं पलायमानः शृगालः श्लोकमपठत्। (च)

6. यथानिर्देशमुत्तरत –
(निर्देशानुसार उत्तर दीजिए)

(क) ‘एकां महतीं गुहां दृष्ट्वा सः अचिन्तयत्’ अस्मिन् वाक्ये कति विशेषणपदानि, संख्यया सह पदानि अपि लिखत?
उत्तर – 1. एकाम्, 2. महतीम्

(ख) तदहम् अस्य आह्वानं करोमि- अत्र ‘अहम्’ इति पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
उत्तर – सिंहाय

(ग) ‘यदि त्वं मां न आह्वयसि’ अस्मिन् वाक्ये कर्तृपदं किम्?
उत्तर – त्वम्

(घ) “सिंहपदपद्धतिः गुहायां प्रविष्टा दृश्यते’ अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किम्?
उत्तर – दृश्यते

(ङ) वनेऽत्र संस्थस्य समागता जरा’ अस्मिन् वाक्ये अव्ययपदं किम्?
उत्तर- अत्र

7. मञ्जूषातः अव्ययपदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत
(मञ्जूषा से अव्यय पदों को चुनकर रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए)।

नीचैः

तदा

कश्चन

परम्

यदि

सहसा

तर्हि

यदा

च

दूरे

एकस्मिन् वने ………… व्याधः जालं विस्तीर्य ……. स्थितः। क्रमशः आकाशात् सपरिवारः कपोतराजः ………… आगच्छत्। ………… कपोताः तण्डुलान् अपश्यन् ………… तेषां लोभो जातः। परं राजा सहमतः नासीत्। तस्य युक्तिः आसीत् …….वने कोऽपि मनुष्यः नास्ति। ……. कुतः तण्डुलानाम् सम्भवः? ………… राज्ञः उपदेशम् अस्वीकृत्य कपोताः तण्डुलान् खादितुं प्रवृत्ताः जाले ….. निपतिताः। अतः उक्तम् .. विदधीत न क्रियाम्’।

उत्तर – एकस्मिन् वने कश्चन व्याधः जालं विस्तीर्य दूरे स्थितः। क्रमशः आकाशात् सपरिवारः कपोतराजः नीचैः आगच्छत्। यदा कपोताः तण्डुलान् अपश्यन् तदा तेषां लोभो जातः। परं राजा सहमतः नासीत्। तस्य युक्तिः आसीत् यदि वने कोऽपि मनुष्यः नास्ति। तर्हि कुतः तण्डुलानाम् सम्भवः? परं राज्ञः उपदेशम् अस्वीकृत्य कपोताः तण्डुलान् खादितुं प्रवृत्ताः जाले च निपतिताः। अतः उक्तम् ‘सहसा विदधीत न क्रियाम्’।

NCERT Solution Class 8th Sanskrit All Chapters Question & Answer

Chapter – 1 सुभाषितानि

Chapter – 2 बिलस्य वाणी न कदापि में श्रुता

Chapter – 3 डिजीभारतम्

Chapter – 4 सदैव पुरतो निधेहि चरणम्

Chapter – 5 कण्टकेनैव कण्टकम्

Chapter – 6 गृहं शून्यं सुतां विना

Chapter – 7 भाभारतजनताऽहम्

Chapter – 8 संसारसागरस्य नायकाः

Chapter – 9 सप्तभगिन्यः

Chapter – 10 नीतिनवनीतम्

Chapter – 11 सावित्री बाई फुले