NCERT Solutions Class 6th Sanskrit Chapter – 11 दशमः त्वम् असि
| Textbook | NCERT |
| Class | 6th |
| Subject | Sanskrit |
| Chapter | 11th |
| Chapter Name | दशमः त्वम् असि |
| Category | Class 6th Sanskrit |
| Medium | hindi |
| Source | Last Doubt |
| NCERT Solution Class 6th Sanskrit Chapter – 11 दशमः त्वम असि Question & Answer – जिसमें हम शब्दार्थाः क्या है?, दशमः क्या है?, दशमः से क्या होता है?, पुँल्लिङ्गे क्या होता है?, त्वम क्या होता है?, त्वम से आप क्या समझते है और क्यों?, स्त्रीलिङ्गे क्या होता है?, ते नदीजले चिरं स्नानं अकुर्वन् क्या है?, इतियादी के बारे में विस्तार से पढेंगें। |
NCERT Solutions Class 6th Sanskrit Chapter – 11 दशमः त्वम् असि
Chapter – 11
दशमः त्वम् असि
प्रश्न उत्तर
| शब्दार्थाः | ||
| इदानीम् | अब | now |
| एकदा | एक बार | once |
| स्नानाय | नहाने के लिए | for bathing |
| निर्मलम् | साफ | clean |
| शीतलम् | ठण्डा | cold |
| तीर्त्वा | तैरकर | after swimming |
| नायकः | नेता | leader |
| चम् | देर तक | for a long time |
| उत्तीर्णाः | पार कर लिया | crossed over |
| तदा | तब | then |
| अगणयत् | गिना | counted |
| स्नात्वा | नहाकर | after bathing |
| अपरः | दूसरा | another |
| पुनः | फिर, दोबारा | again |
| आसन् | थे/थीं | were |
| नद्याम् | नदी में | in the river |
| तूष्णीम् | मौन | silent |
| पथिकः | राहगीर | travellers |
| स्नातुम् | स्नान के लिए | to take bath |
| मग्नः | डूब गया | sank |
| प्रहृष्टाः | आनन्दित/प्रसन्न | happy |
| श्रुत्वा | सुनकर | ish |
| इति | उद्धरण की समाप्ति का सूचक अव्यय | after listening to end a sentence/context |
अभ्यासः
प्रश्न 1. उच्चारणं कुरुत (उच्चारण करें)
उत्तर – छात्र ऊपर दिए गए पुँल्लिङ्गे, स्त्रीलिङ्गे और नपुंसकलिङ्गे स्वं उच्चारण करे। |
| प्रश्न 2. प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत (प्रश्नों के उत्तर लिखें) (क) कति बालकाः स्नानाय अगच्छन्? (ख) ते स्नानाय कुत्र अगच्छन्? (ग) ते कं निश्चयम् अकुर्वन्? (घ) मार्गे कः आगच्छत्? (ङ) पथिकः किम् अवदत्? उत्तर – (क) दश बालकाः स्नानाय अगच्छन्। (ख) ते स्नानाय नदीम् अगच्छन्। (ग) दशमः नद्यां मग्नः इति ते निश्चयम् अकुर्वन्। (घ) मार्गे पथिकः आगच्छत्। (ङ) पथिकः अवदत्-दशमः त्वम् असि। |
| प्रश्न 3.शुद्धकथनानां समक्षम् (✓) इति अशुद्धकथनानां समक्षं (✗) कुरुत (शुद्धकथनों के सामने (✓) चिह्न तथा अशुद्ध कथनों के सामने (✗)चिह्न लगायें) (क) दशबालकाः स्नानाय अगच्छन्। (ख) सर्वे वाटिकायाम् अभ्रमन्। (ग) ते वस्तुतः नव बालकाः एव आसन्। (घ) बालकः स्वं न अगणयत्। (ङ) एकः बालकः नद्यां मग्नः। (च) ते सुखिताः तूष्णीम् अतिष्ठन्। (छ) कोऽपि पथिकः न आगच्छत्। (ज) नायकः अवदत्-दशमः त्वम् असि इति। (झ) ते सर्वे प्रहृष्टाः भूत्वा च गृहम् अगच्छन्। उत्तर – (क) दशबालकाः स्नानाय अगच्छन्। (✓) (ख) सर्वे वाटिकायाम् अभ्रमन्। (✗) (ग) ते वस्तुतः नव बालकाः एव आसन्। (✗) (घ) बालकः स्वं न अगणयत्। (✓) (ङ) एकः बालकः नद्यां मग्नः। (✗) (च) ते सुखिताः तूष्णीम् अतिष्ठन्। (✗) (छ) कोऽपि पथिकः न आगच्छत्। (✗) (ज) नायकः अवदत्-दशमः त्वम् असि इति। (✗) (झ) ते सर्वे प्रहृष्टाः भूत्वा च गृहम् अगच्छन्। (✓) |
प्रश्न 4. मञ्जूषातः शब्दान् चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (मंजूषा से शब्दों को चुनकर रिक्त स्थान की पूर्ति करें)
(क) ते बालकाः ………………… नद्याः उत्तीर्णाः। उत्तर – |
| प्रश्न 5. चित्राणि दृष्ट्वा संख्यां लिखत – (चित्रों को देखकर संख्या लिखें। चित्र पाठ्यपुस्तक में देखें।) (क) ………. कन्दुकानि। (ख) ………. चटकाः। (ग) ………. पुस्तकम्। (घ) ………. मयूरौ। (ङ) ………. बालिके। (च) ………. तालाः। (छ) ………. कपोताः। (ज) ……….. पत्राणि। उत्तर – (क) अष्ट कन्दुकानि। (ख) तिस्त्रः चटकाः। (ग) एकं पुस्तकम्। (घ) द्वौ मयूरौ। (ङ) द्वे बालिके। (च) षट् तालाः। (छ) पञ्च कपोताः। (ज) दश पत्राणि। |
II. प्रश्ननिर्माणम्
| (क) वाक्येषु रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत (वाक्यों में रेखांकित पदों को आधार बनाकर प्रश्न निर्माण करें।) (i) ते नदीजले चिरं स्नानं अकुर्वन्। (क) कः (ख) का (ग) के (घ) किम् उत्तर – (ग) के (ii) सः स्वं न अगणयत्। (क) का (ख) किम् (ग) के (घ) कः उत्तर – (घ) कः (iii) पथिकः तान् बालकान् अपृच्छत्। (क) किम् (ख) कान् (ग) कम् (घ) काम् उत्तर – (ख) कान् |
III. कथायाः क्रमसंयोजनम्
| (ख) घटनाक्रमानुसारं अधोलिखितानि वाक्यानि पुनर् लेखनीयानि (घटनाक्रमानुसार निम्नलिखित वाक्यों को पुनः लिखें।) (क) एकः नद्यां मग्नः इति। (ख) ते दु:खिताः तूष्णीम् अतिष्ठन्। (ग) ते नदीजले चिरं स्नानम् अकुर्वन्। (घ) तदा कश्चित् पथिकः तत्र आगच्छत्। उत्तर – (क) ते नदीजले चिरं स्नानम् अकुर्वन्। (ख) एकः नद्यां मग्नः इति। (ग) ते दुःखिताः तूष्णीम् अतिष्ठन्। (घ) तदा कश्चित् पथिकः तत्र आगच्छत्। |
बहुविकल्पीयप्रश्नाः
| अधोलिखितेषु विकल्पेषु उचितम् उत्तरं चित्वा लिखत (निम्नलिखित विकल्पों में से उचित उत्तर चुनकर लिखें।) 1. कति बालकाः स्नानाय नदीम् अगच्छन्? (क) दश (ख) नव (ग) अष्ट (घ) पञ्च। उत्तर – (क) दश |
| 2. कः तान् अपृच्छत्? (क) ज्येष्ठः (ख) नायकः (ग) कनिष्ठः (घ) बालकः उत्तर – (ख) नायकः |
| 3. कतमो नद्यां मग्नः? (क) पञ्चमः (ख) षष्ठः (ग) दशमः (घ) सप्तमः उत्तर – (ग) दशमः |
| 4. कः तत्र आगच्छत्? (क) वृद्धः (ख) बालकः (ग) गजः (घ) पथिकः उत्तर – (घ) पथिकः। |
| 5. के प्रहृष्टाः जाता? (क) बालकाः (ख) वृद्धाः (ग) मयूराः (घ) शुकाः उत्तर – (क) बालकाः |
| 6. कः नायकम् आदिशत्? (क) वृद्धः (ख) पथिकः (ग) बालः (घ) मित्रम्। उत्तर – (ख) पथिकः |
| NCERT Solution Class 6th Sanskrit All Chapter Question Answer |
You Can Join Our Social Account
| Youtube | Click here |
| Click here | |
| Click here | |
| Click here | |
| Click here | |
| Telegram | Click here |
| Website | Click here |